दीर्घ आजार,मोठी शस्त्रक्रिया किंवा गंभीर संसार्गामुळे केस गळणे (Hair Fall) किंवा टक्कल पडणे (Baldness) सामान्य मानले जाते. दोन किंवा तीन महिन्यांच्या शारीरिक,मानसिक तणाव किंवा नैराश्यानंतर केस गळणे हि एक सामान्य प्रक्रिया आहे. हे संप्रेरक पातळीत अचानक बदल झाल्यानंतर देखील होऊ शकते.विशेषतः बाळंतपणावर महिलांमध्ये अनेक वेळा औषधांच्या अतिसेवनामुळे किंवा कोणत्याही एलर्जीमुळे केस गळतात.केस गळणे हे देखील अनेक रोगांचे लक्षण मानले जाते.विशेषतः थायरोईडमध्ये हे एक महत्वाचे लक्षण मानले जाते. सेक्स हर्मोंच्या असंतुलनामुळे केस गळतात.अनेक वेळा आहारातील असंतुलनामुळे केस गळतात.विशेषतः जर तुमच्या आहारात प्रथिने,लोह किंवा जस्त इत्यादींची कमतरता असेल.आहारातील निर्बंध असलेल्या लोकांमध्ये आणि मासिक पाळीत जास्त रक्तस्त्राव झालेल्या स्त्रियांमध्ये हि कमतरता सामान्य आहे.जेंव्हा डोक्याच्या वरच्या बाजूला पडतात.केस गळणे (Hair Fall) हा प्रकार पुरुषांमध्ये सामान्य आहे आणि कधीही सुरु होऊ शकतो अगदी पौगंडावस्थेतही.
केस गळतीची कारणे – (Hair fall reasons)
- पुरुष हार्मोन्स – अनुवांशिक टक्कल पडणे – जर आई-वडील किंवा आजी-आजोबांपैकी कोणाला केस गाळण्याची किंवा टक्कल पडण्याची समस्या असेल,तर मुलांमध्येही तसेच होण्याची शक्यता जास्त असते.
- वाढत्या वयातही केस गळणे सामान्य आहे.
- संसर्ग आणि कोंडा बुरशीजन्य संसार्गामुळे केस गळू शकतात.
- जसे उन्हाळ्यात आणि पावसाळ्याच्या सुरुवातीस हवामान बदलते तेव्हा थोडा कोंडा होणे सामान्य आहे.परंतु जास्त प्रमाणात केसाची मुळे कमकुवत होतात.ते कोरडे आहे आणि ओलावा दोन्ही स्वरूपात असू शकतो.हे टाळण्यासाठी स्वच्छतेची पूर्ण काळजी घ्यावी.
- प्रदूषण आणि तणाव हे केस गळण्याची (Hair Fall) समस्या अनेकदा उद्भवते.
- असंतुलित आहारामुळे शरीराला आवश्यक पोषण मिळत नाही ज्यामुळे कधीकधी केस गळतात.
- केस गळण्याची (Hair fall issue) समस्या थायरोईड सारख्या शारीरिक आजाराच्या बाबतीत देखील दिसून येते.
- अनियमित जीवनशैली आणि सौंदर्यप्रसाधनाचा अयोग्य वापर यामुळे केस गळण्याच्या समस्येला आमंत्रण मिळते.
केस गळतीची लक्षणे (Hair fall symptoms)
- कंघवा करा आणि तुमच्या हातात केसांचा गुच्छ ठेवा.
- केसही तुमच्या कपड्याला चिकटतात.
- केसात हात घातला तर केस तयार येतात.
केस गळतीवर आयुर्वेदिक उपचार (Treatment on hair fall)
रोझमेरी आणि आवळा – मेंदी आणि आवळा समान प्रमाणात घ्या आणि संध्याकाळी पाण्यात भिजवून ठेवा. रात्रभर भिजवल्यानंतर सकाळी केस धुवा.असा नियमित प्रयत्न केल्याने केस गळणे थांबते आणि केस काळे,मुलायम आणि लांब होतात.
शंखपुष्पी- शंखपुष्पीपासून बनवलेले तेल रोज केसांना लावल्याने पांढरे केस काळे होतात.याच्या तेलाने मसाज केल्याने केसांच्या मुळांना पोषण मिळते आणि केस गळणे थांबते.
मध आणि अंडी- मध केसांच्या मुळांना योग्य पोषण देते.अंड्यातील पिवळा बलक मधात मिसळल्यास त्याचा प्रभाव दुप्पट होतो.केसांच्या मुळांना म्हणजेच स्काल्पला त्यातून आवश्यक प्रोटीन केराटीन मिळते आणि केस गळणे थांबते.
भृंगराज- हे केसांसाठी आश्चर्यकारक औषध म्हणून ओळखले जाते.केसांना त्याच्या औषधी गुणधर्माचा खूप फायदा होतो.भृंगराज तेलाने केसांना रोज मसाज केल्याने केस काळे आणि दात तर होतातच शिवाय केस तुटण्यासही प्रतिबंध होतो.हे लावल्याने केसांमधील कोंडाही कमी होतो.
शिकेकाई – शिकेकाई आणि आवळा चांगले ठेचून घ्या.दोन्ही रात्रभर पाण्यात भिजत ठेवा.सकाळी हे पाणी गाळून घ्या आणि केसांना मसाज करा.शिकेकाई आणि आवळ्यामुळे केस कधीच पांढरे होत नाहीत आणि ज्यांचे केस पांढरे आहेत.त्यांचेही काळे होतात.केस गळणेही थांबते.
नारळ तेल,ओलिव्ह oil आणि लिंबाचा रस – खोबरेल तेल आणि ओलिव्ह oil समान प्रमाणात घ्या,त्यात लिंबाचे काही थेंब टाका आणि केसांना मसाज करा.मसाज केल्यानंतर गरम टॉवेलने डोके ३ मिनिटे झाकून ठेवा.असे केल्याने केस गळणे थांबते आणि केसांची वाढ होते.ते काळे देखील होतात.
मेथी – मेथीच्या दाण्यांमध्ये केसांचे पोषण करणारे सर्व आवश्यक घटक असतात.ज्यामुळे केसांची मुळे मजबूत होतात.मेथीचे दाणे बारीक करून पावडर बनवा.पावडरमध्ये पाणी मिसळून पेस्ट तयार करा आणि हि पेस्ट केसांना लावा. हे लावल्याने केस गळणे कमी होते आणि केस काळे,दाट आणि लांब होतात.कोंड्याची समस्याही संपेल.
अमरवेल – अमरवेल केसांसाठी वरदान ठरते.अमरवेल पाण्यात उकळून ठेवा.जेंव्हा पाणी अर्धे कमी होईल आणि अमरवेल पाण्यात पूर्णपणे मिसळेल तेव्हा ते बाहेर काढा.सकाळी याने केस धुवा.यामुळे केस गळणे (Hair fall) थांबेल.केसही लांब,काळे आणि जाड होतील.
त्रिफळा –सकाळ संध्याकाळ लोहाच्या राखेत त्रिफळा चूर्ण मिसळून सेवन केल्याने केस गळणे थांबते आणि केसांना नैसर्गिक रंगही येतो.
केसगळती (Hair Fall) टाळण्यासाठी निरोगी जीवनशैलीचा अवलंब करावा.ताणतणाव कमी करून योग्य आहार घेतल्याने केसगळतीपासून सुटका मिळू शकते.
केस गळतीची समस्या योग्य केस ग्रुमिंग तंत्राचा अवलंब करून आणि शक्य असल्यास केसगळती रोखणारी औषधे वापरून टाळता येते.
कोणत्याही प्रकारचा संसर्ग टाळण्यासाठी केसांच्या स्वच्छतेकडे लक्ष दिले पाहिजे केसगळतिची समस्या टाळण्यासाठी इतरांचे ब्रश,कंगवा,टोपी इत्यादी वापरू नये.
कधी कधी अनुवांशिक टक्कल पडण्याची काही प्रकरणे औषधांच्या मदतीने टाळता येतात.डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतरच अशी औषधे घ्या
टक्कल पडणे (Baldness)
हि एक सामान्य समस्या आहे.वास्तविक,टक्कल पडणे हि एक सामान्य समस्या आहे.वास्तविक टक्कल पडणे ही एक अशी स्थिती आहे ज्यामध्ये पुरुषांच्या डोक्यावर केस नसतात किंवा कमी केस असतात.टक्कल पडण्याला वैद्यकीय भाषेत एलोपेशिया म्हणतात.जास्त केस गळल्याने टक्कल (Baldness) पडण्याची स्थिती उद्भवते.साधारणपणे,केस धुताना दररोज सरासरी २५० केस गळतात.
2.1 टक्कल पडण्याची कारणे; (Reasons of Baldness)
- हार्मोनल बदल.
- वृद्धत्व.
- अनुवांशिकता.
- शरीरात लोह आणि प्रथिनांची कमतरता.जलद वजन कमी होणे.
- व्हिटामिन ए चे अतिसेवन.
- केसांच्या मुळांमध्ये संसर्ग.
- आघात.
- गर्भनिरोधक गोळ्यांचे जास्त सेवन.
- औषधांचे दुष्परिणाम.
- तणाव.
- महिलांमध्ये प्रसूतीदरम्यान.
- स्त्रियांमध्ये रजोनिवृत्तीदरम्यान.
- कर्करोगाच्या उपचारानंतर केमोथेरपी.
- घट्ट केशरचना.
- थायरोईड रोग.
- केसांचा रंग,रंग आणि केराटीन उपचार.
- आहार बदलून.
- दीर्घ आणि गंभीर आजारापासून.
- अशक्तपणाच्या बाबतीत.
- अनाबोलिक स्टेरोइड च्या गोळया घेऊन.
टक्कल पडण्याची लक्षणे: (Symptoms of Baldness)
- कंघवा करताना तुमच्या हातात केसांचा गुच्छ येणे.
- ताणताणाव.
- केसही तुमच्या कपड्याला चिकटतात.
- केस गळणे: साधारणतः दिवसाला आपल्या डोक्यातून २० ते ३० केस गळतात.डोक्यातील कोंडा देखील केस गळण्यास कारणीभूत ठरतो.जर यापेक्षा जास्त केस गळत असतील तर कोंडा हे देखील कारण असू शकते.केस गळणे टक्कल पडणे.
- जर तुम्ही केसात हात घातला तर तर हातात केस येणे.
टक्कल पडण्याच्या समस्येवर आयुर्वेदिक उपचार (remedies for baldness):
कांदा- कांद्यामध्ये असलेले सल्फर डोक्यातील रक्तप्रवाह गतिमान करते.ज्यामुळे टक्कल पडण्याचा आजार बरा होऊ शकतो. तुम्हाला फक्त कांदा कापून घ्यायचा आहे,त्याचा रस काढा आणि त्यात थोडा मध घाला. आणि नंतर केसांच्या मुळांवर लावा.यामुळे केसांच्या मुळांमध्ये रक्ताभिसरण तर वाढेलच पण बुरशी आणि जंतू देखील नष्ट होतील.
एरंडेल तेल – टक्कल पडणे दूर करण्यासाठी एरंडेल तेल हे सर्वात प्रभावी औषध आहे. हे ह्युमेकटट आहे म्हणजेच मोईश्चरायझर सारखे काम करते.हे केस आणि त्वचेच्या इतर अनेक समस्यांवर काम करते.टक्कल पडण्यापासून सुटका मिळविण्यासाठी तुम्हाला फक्त एरंडेल तेल तुमच्या तळहातावर घ्यायचे आहे आणि ते तुमच्या डोक्याला लावून चांगले मसाज करायचे आहे.हे तुमच्या केसांच्या मुळांचे पोषण करेल आणि लवकरच तुमच्या डोक्याला केस येतील.
सुंदर केसांचे घरात लपलेले रहस्य –
नैसर्गिक केस कितीही चांगले असले आणि चमकदार असले तरी त्याची काळजी घ्यावी लागते.जर तुम्हाला तुमचे सौंदर्य वाढवायचे असेल तर तुम्हाला केसांचे सौंदर्य वाढवावे लागेल.केस मजबूत आणि निरोगी राहण्यासाठी कंघवा वापरणे महत्वाचे आहे. म्हणजेच डोक्याला मसाज केल्याने टाळूच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये रक्त प्रवाह वाढतो,ज्यामुळे केसांची मुळे मजबूत होतात.
केसांची स्वतःची नैसर्गिक चमक असते,पण कधी कधी सूर्यप्रकाश,धूळ आणि प्रदुषणामुळे केसांची चमक कमी होते.अशा परिस्थितीत केसांना चमकदार बनविण्यासाठी आवळा आणि कडूलिंबाचा शाम्पू वापर.केसांना रंग देण्यासाठी चहाची पाने किंवा कॉफीचे पाणी साध्या पाण्याऐवजी मिसळा.पण जे केसांसाठी रंग वापरत असाल तर ते कायम राहणार नाही.
केसांना कंडीशन करण्यासाठी तुम्ही अंडी,दही,लिंबू इत्यादींचा समावेश करू शकता.
आंबट दह्यात चिमुटभर तुरटी आणि थोडी हळद यांचे मिश्रण केसांना लावल्याने केस चमकदार होतात.केसांमध्ये पसरलेला कोणताही संसर्ग निघून जातो.
आठवड्यातून एकदा ओलिव्ह oil ने केसांना मसाज करा.यामुळे तुमचे केस मजबूत होतील.
मेहंदी बारीक करून धुतलेल्या केसांवर लावणे देखील चांगले आहे.यामुळे केस मजबूत होतात.आठवड्यातून किमान दोनदा केस धुवा,यामुळे तुमच्या केसातील घन पूर्णपणे निघून जाईल.
जर तुमच्या केसात कोंडा झाला असेल तर त्यापासून मुक्त होण्यासाठी तुम्ही तुमचे केस गरम पाण्याने धुवा.
केस मजबूत होण्यासाठी बेसनाचे पीठ पाण्यात विरघळून किमान तासभर लावून केस धुवा.
केसांना सुंदर आणि चमकदार बनविण्यासाठी तुमच्या आहारात fat आणि प्रोटीनचे प्रमाण वाढवा. ताजी फळे आणि भाज्यांमधून पुरेसे प्रथिने आणि चरबी मिळू शकते.
केसांना चमक आणण्यासाठी आणि केस गळणे टाळण्यासाठी लिंबाचा रस मोहरी किंवा ओलिव्ह oil मध्ये मिसळा आणि केसांच्या मुळांना लावा. तीन तासांनी केस स्वच्छ पाण्याने धुवा.कोरड्या आणि निर्जीव केसांपासून सुटका मिळविण्यासाठी केसांना मध लावा आणि अर्ध्या तासानंतर कोमट पाण्याने धुवा.असे केल्याने केस मऊ आणि रेशमी होतात.
रिठा शिकेकाई आणि आवळा समप्रमाणात घेऊन बारीक वाटून घ्या,हि पावडर तीन चमचे पाण्यात भिजत ठेवावी.तीन ते चार तासांनी ते चांगले उकळून गाळून घ्या.आता त्यात एक लिंबाचा रस आणि दोन चमचे खोबरेल तेल घाला.या मिश्रणाने केस धुतल्याने केस नैसर्गिकरित्या चमकदार होतील.या टिप्स द्वारे तुम्ही केस नक्कीच सुंदर आणी चांगले बनवू शकता.
https://fityourself.in/1-metabolism-good-and-poor-चयापचय-क्रिया/