जसे कुणी म्हंटलय कि न बोलताही डोळे खूप काही सांगतात,अशा परिस्थितीत डोळ्यांखालील काही वर्तुळे देखील तुमच्या आरोग्याबद्दल सांगतात.डोळ्यांखाली (Dark Circles) काळी वर्तुळे देखील तुमच्या आरोग्याबद्दल सांगतात.डोळ्यांखाली काळी वर्तुळाची समस्या वाढत आहे.केवळ महिलाच नाही तर पुरुष आणि किशोरवयीन मुलांनाही काळ्या वर्तुळांची समस्या भेडसावत आहे.काहीवेळा डोळ्यांखाली काळी वर्तुळे काही आजारांमुळे असू शकतात परंतु काहीवेळा हे अस्वास्थ्यकर जीवनशैलीमुळे देखील होते.काळ्या वर्तुळामुळे डोळ्यांचे सौंदर्य तर कमी होतेच पण चेहरा निस्तेज होतो.
डोळ्यांखाली त्वचा खूप पातळ असते त्यामुळे शिरा दिसतात.जेंव्हा या नसांमध्ये रक्त प्रवाह वेगाने वाढतो तेव्हा ते बाहेरून गडद दिसतात त्यामुळे काळी वर्तुळे दिसतात.काही लोकांमध्ये डोळे आतून बुडलेले असतात होय,अशा लोकांमध्येही काळी वर्तुळे दिसतात.जर तुम्हाला तुमच्या डोळ्यांखाली सूज किंवा विरंगुळ्याची त्वचा दिसली जी कालांतराने वाढत आहे,तर डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.समस्येचे कारण शोधून काढल्यानंतर,डॉक्टर गडद मंडळे सहजपणे हाताळू शकतात.
1.2 काळ्या वर्तुळांचे कारण (Dark Circles Reasons)-
एलर्जी,दमा आणि एक्झिमा: डोळ्यांना खाज सुटणे किंवा अस्वस्थता निर्माण करणारी कोणतीही समस्या काळ्या वर्तुळाचे कारण असू शकते.scratch किंवा वारंवार डोळे चोळल्याने तव्चेवर परिणाम होतो. कधीकधी काही खाद्यपदार्थांची एलर्जी होण्याची शक्यता असते.कधीकधी एलार्जीमुळे ताप देखील येतो,ज्या दरम्यान गडद दिसतात.
औषधांचे दुष्परिणाम : रक्तवाहिन्या पसरवणारे कोणतेही औषध काळ्या वर्तुळासाठी जबाबदार असते कारण डोळ्यांखालील त्वचा अतिशय नाजुक असते. अशा परिस्थितीत रक्त प्रवाह वाढवणारे कोणतेही औषध जर ते वाढले तर ते डोळ्यांमध्ये परावर्तीत होते ज्यामुळे काळी वर्तुळे(dark Circles) दिसतात.
अशक्तपणा : अन्नातील पोषक तत्वांच्या कमतरतेमुळे डोळ्यांखाली काळी वर्तुळे येतात्त.अनेक वेळा लोहाची कमतरता हे याचे प्रमुख कारण असते.शरीरात रक्ताची कमतरता असल्यामुळे डोळ्यांना पुरेसा oxygen मिळत नाही.काही वेळा गरोदरपणात आणि मासिक पाळीदरम्यानही काळ्या वर्तुळाची समस्या उदभवू शकते.
झोप न लागणे,रात्री उशिरा झोपणे किंवा शरीराला पूर्ण विश्रांती न मिळाल्याने देखील काळी वर्तुळे उदभवू शकतात.झोपेच्या कमतरतेमुळे त्वचा पिवळी पडू लागते त्यामुळे डोळ्यांखालील शिरा अधिक दिसू लागतात त्यामुळे काळी वर्तुळे (Dark Circles) दिसू लागतात.
यकृत समस्या- यकृताशी संबंधित कोणत्याही समस्येमुळे काळी वर्तुळे देखील होऊ लागतात.जेंव्हा शरीराची संपूर्ण यंत्रणा प्रभावित होते,त्यामुळे डोळ्यांखाली काळी वर्तुळेहि दिसू लागतात.
वृद्धत्व : वाढत्या वयानुसार,काळी वर्तुळे अधिक कायमस्वरूपी आणि अधिक दृश्यमान होतात.वाढत्या वयाबरोबर त्वचा पटल होते आणि त्यात कोलेजनची कमतरता जाणवते.अशा स्थितीत कधी कधी एका डोळ्यात कमी किंवा जास्त काळी वर्तुळे (Dark Circles) दिसू शकतात.काहीवेळा चेहऱ्यावरील समान भाव पुन्हा केल्याने काळी वर्तुळे होऊ शकतात,जसे कि अस्मान स्मित.
1.3 डोळ्याखाली काळी वर्तुळे होण्याची इतर कारणे (Other Reasons of dark circles):
- शरीरात पाण्याची कमतरता.
- अधिक प्रदुषणाच्या संपर्कात असणे.
- रात्री उशिरा झोपण्याची सवय.
- भरपूर पाणी न पिणे.
- संतुलित आहाराचा अभाव.
- अति धुम्रपान किंवा इतर मादक पदार्थांच्या सवयी.
- कॅफिनचा अतिवापर.
- निर्जलीकरण
1.4 डोळ्यांखालील काळ्या वर्तुळांची लक्षणे (Symptoms of Dark Circles) :
डोळ्यांखाली काळ्या रंगाची गडद वर्तुळे दिसणे.
डोळ्यांखालील त्वचा सुजलेली किंवा विरंगुळा.
1.5 डोळ्यांखालील काळ्या वर्तुळावर आयुर्वेदिक उपचार (Aayurevd Remedies on Dark Circles)
Tomato – Tomato हा काळी वर्तुळे दूर करण्याचा सोपा उपाय आहे.हे डोळ्यांखालील काळी वर्तुळे दूर करते आणि त्वचा मऊ आणि लवचिक बनवते.उपचारासाठी,एक चमचा Tomato च्या रसात एक चमचा रसात एक चमचा लिंबाचा रस मिसळा आणि डोळ्यांखाली लावा.सुमारे १० मिनिटे राहू द्या.आणि नंतर पाण्याने धुवा.आठवड्यातून दोनदा हि प्रक्रिया पुन्हा करा.अधिक फायद्यांसाठी आपण दररोज लिंबाचा रस आणि पुदिना मिसळून रस पिऊ देखील शकता.
कच्चा बटाटा- कच्चा बटाटा किसून घ्या आणि त्याचा रस काढा.या रसात कापसाचे काही तुकडे भिजवून डोळ्यांवर ठेवा.कापूस संपूर्ण डोळा झाकण्याइतका मोठा असावा.१० मिनिटे ठेवा आणि नंतर थंड पाण्याने धुवा.
थंड चहाच्या पिशव्या- ग्रीन टी किंवा कॅमोमाईल टी पिशवी पाण्यात भिजवून थंड होण्यासाठी रेफ्रिजरेटर मध्ये ठेवा.ते थंड झाल्यावर डोळ्यांवर ठेवा.हि प्रक्रिया दररोज करा.असे केल्याने डोळ्यांखालील काळी वर्तुळे(Dark Circles) काही दिवसातच निघून जातील.
थंड दुध- थंड दुधात कापूस भिजवून डोळ्यांवर ठेवा.सुमारे १० मिनिटानंतर डोळे थंड पाण्याने धुवा.दुधामुळे त्वचाही मऊ,स्वच्छ आणि लवचिक बनते.
संत्र्याचा रस- संत्र्याच्या रसात ग्लिसरीनचे काही थेंब मिसळा आणि डोळ्याभोवती लावा. असे केल्याने काळी वर्तुळेही दूर होतील आणि डोळ्यांना नैसर्गिक चमकही येईल.
योगासने – काळ्या वर्तुळांचे (Dark Circles) मुख्य कारण तणाव किंवा अस्वस्थ जीवनशैली मानले जाते.अशा स्थितीत योगासने नियमित केल्याने शारीरिक आणि मानसिक शांती मिळते,योग केल्याने मन शांत राहते,ज्यामुळे काळी वर्तुळे होण्याची शक्यता कमी होते.योगासने केल्याने शरीराचे सर्व अवयव सुरळीतपणे कार्य करू लागतात.
1.6 काळ्या वर्तुळापासून वाचण्यासाठी बचावात्मक उपाय (Remedies for Dark Circles) –
कोल्ड कॉम्प्रेस – डोळ्यांना कोल्ड कॉम्प्रेस लावून हि समस्या सोडविली जाऊ शकते.कापडात बर्फाचा तुकडा ठेवून आय कॉम्प्रेस करता येते.
अतिरिक्त उशी – डोळ्यांखाली त्वचा फुगलेली असेल तर डोक्याखाली अतिरिक्त उशी ठेवून डोके उंच करून झोप असे केल्याने,खालच्या पापण्यांमध्ये जमा झालेला पूर पसरेल आणि डोळ्यांखालील फुगीर भाग सामान्य होईल आणि काळी वर्तुळे देखील कमी होतील.
अधिक झोप (अतिरिक्त झोप) – डोळ्यांखालील काळी वर्तुळे हाताळण्यासाठी रात्री उशिरापर्यंत जागे राहणे बंद करा.वेळेवर झोप आणि नेहमीपेक्षा जास्त झोप घ्या.असे केल्याने काळी वर्तुळे (Dark Circles) कमी होतील.
2.Pimples (मुरूम):
त्वचेच्या केसांच्या कूप आणि तेल ग्रंथीमध्ये अडथळे निर्माण झाल्यामुळे चेहऱ्यावर पिंपल्स दिसतात.त्यांना पुरळ असेही म्हणतात.हा आजार नाही.सामान्यतः तरुण्यावधीत मुला-मुलींच्या चेहऱ्यावर जास्त मुरूम दिसतात कारण या वयात शरीरात हार्मोन बदल होतात.त्ब्चा तज्ञांच्या मते,त्वचेच्या तैल ग्रंथींवर जंतूंचा हल्ला तरुणपणात अधिक तीव्र होतो.त्वचेतील तेल ग्रंथी जास्त तेल स्राव करू लागतात.संसार्गामुळे त्वचा सुजते आणि पु भरते.परिणामी,चेहऱ्यावर पिंपल्स दिसतात.मुरूम येण्याचे आणखी एक प्रमुख कारण म्हणजे जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयी.जास्त चरबीयुक्त तेलात तळलेले अन्न खाल्याने आणि chocolate चे सेवन केल्याने चेहऱ्यावर जास्त पिंपल्स येण्याची शक्यता असते.जास्त बध्कोष्टता तक्रार असल्यास चेहऱ्यावर पिंपल्स (Pimples) दिसू शकतात.त्यामुळे बद्धकोष्टता टाळण्यासाठी आपल्या आहारात हिरव्या पालेभाज्यांचा समावेश करा आणि पाणी भरपूर प्या.
2.1 मुरूम येण्याची कारणे (Reasons of Pimples)-
- किशोरवयीन मुला-मुलींमध्ये सेक्स हार्मोन एद्रोजनच्या वाढत्या स्रावामुळे.
- जंक फूड आणि तेलात तळलेले अन्न मोठ्या प्रमाणात खाणे.
- अनुवांशिक कार्नान्मुलेही चेहऱ्यावर पिंपल्स दिसतात.
- चेहऱ्यावर सौंदर्यप्रसाधनांचा अतिवापर.चेहऱ्यावर सौंदर्यप्रसाधने लावल्यानंतर स्वच्छता न केल्यानेही चेहऱ्यावर पिंपल्स दिसू लागतात.
- मृत त्वचेच्या पेशींच्या दाबामुळे आणि या पेशींमध्ये जंतूंची झपाट्याने वाढ झाल्यांमुळे मुरूम दिसतात.
- मुरूम येण्याचे दुसरे कारण म्हणजे जीवनशैली आणि खाण्याच्या सवयी.जास्त चरबीयुक्त तेलात तळलेले अन्न खाल्याने आणि chocolate खाल्याने मुरुमे (Pimples) येण्याची शक्यता आहे.
2.2 मुरुमांवर आयुर्वेदिक उपचार (Treatment on Pimples):
बर्फ: मुरुमांची सूज आणि लालसरपणा लवकर बरा करण्याचा गुणधर्म बर्फामध्ये आहे.बर्फ प्रभावित भागात रक्त परीसंचारण सुधारते,ज्यामुळे त्वचा घट्ट होते,आणि तव्चेवरील घाण आणि तेल साफ होते.उपचारासाठी,पातळ कापडात गुंडाळलेला बर्फाचा तुकडा घ्या आणि प्रभावित भागावर लावा.
लिंबू : लिंबूमध्ये असलेले व्हिटामिन सी पिंपल्स लवकर सुकण्यास मदत करते.उपचारासाठी लिंबाच्या रसामध्ये कापूस भिजवून प्रभावित भागावर लावा किंवा दालचिनी पावडरमध्ये लिंबाच्या रसाचे काही थेंब मिसळा आणि रात्रीच्या वेळी प्रभावित भागावर लावा आणि झोपा.सकाळी कोमट पाण्याने चेहरा स्वच्छ करा.
टूथपेस्ट -मुरुमांवर (Pimples) उपचार करण्यासाठी टूथपेस्ट देखील एक अतिशय प्रभावी उपाय आहे.मात्र यासाठी सामान्य टूथपेस्टच वापरावी.जे टूथपेस्ट वापरणे टाळा.बर्फाने मुरूम (Pimples) दाबा,प्रभावित भागावर टूथपेस्ट लावा आणि अर्धा तास सोडा.
वाफ- वाफ घेतल्याने चेहऱ्यावरील मुरुमेही दूर होतात.चेहऱ्यावर स्टीम घेतल्याने छिद्रे उघडतात.ज्यामुळे त्वचेला हवा मिळते आणि त्यावर असलेली घन आणि तेल साफ होते.इतकेच नाही तर छिद्रामध्ये असलेले जंतू देखील वाफ घेतल्याने नष्ट होतात.
लसून: लसून एक antiseptic, antioxidant आणि antiviral एजंट आहे.लास्नात असलेले सल्फर मुरुमे लवकर बरे करण्यासाठी देखील उपयुक्त आहे.उपचारासाठी,लसणाच्या पक्ल्याचे दोन तुकडे करा आणि ते मुरुमांवर चोळा आणि पाच मिनिटे सोडा.त्यांनतर चेहरा धुवा.
बेकिंग सोडा: बेकिंग सोडा चेहऱ्यावरील अतिरिक्त घाण,तेल आणि मृत त्वचेच्या पेशी काढून टाकण्यास मदत करतो.लिंबाच्या रसात बेकिंग पावडर घेऊन मिश्रण तयार करा. हे मिश्रण पिंपल्सवर लावा आणि कोरडे होईपर्यंत राहू द्या.हे मिश्रण लावल्याने जळजळ होऊ शकते,त्यामुळे ते जास्त काळ त्वचेवर ठेऊ नये.
मध: मधामध्ये मुरुमे लवकर बरे करण्याचा गुणधर्म देखील आहे.याशिवाय ते antibacterial स्त्रोत म्हणून देखील आहे.म्हणून त्यात जंतू नष्ट करण्याची क्षमता देखील आहे.उपचारासाठी कापसात थोडा मध घ्या आणि प्रभावित भागावर लावा आणि सुमारे अर्धा तास सोडा.दालचिनी पावडर मधात मिसळूनही लावता येते.
काकडी : काकडीत potassium असल्यामुळे काकडी लावल्याने त्वचेला थंडावा मिळतो.काकडीत व्हिटामिन ए,ई आणि सी देखील असते.हिलिंग काकडी बारीक करून पेस्ट म्हणून चेहऱ्यावर लावा.साधारण १५ मिनिटांनी चेहरा धुवा.यामुळे चेहऱ्याची छिद्रे स्वच्छ होतील आणि त्वचेचे जंतूही दूर होतात.
पपई: पपई व्हिटामिन ए चा उच्च स्त्रोत आहे.पपईमधील एन्झाइम चेहऱ्यावरील मुरुमांची (Pimples) जळजळ कमी करतात.आणि चेहरा गुळगुळीत करतात.
दालचिनी पावडर : दालचिनी पावडर मुरुमांवर उपचार करण्यासाठी देखील एक उत्तम घरगुती औषध आहे.दालचिनीमध्ये जंतुनाशक गुणधर्म असतात.दालचिनीमध्ये मध मिसळून चेहऱ्यावर लावता येते.
2.3 मुरुमांवर प्रतिबंध (Relief From Pimples) :
आपल्या चेहऱ्याला वारंवार स्पर्श करू नका.
चेहरा आणि कपाळावर केस येऊ देऊ नका.
कधीही मुरूम दाबण्याचा किंवा त्याच्यातील पु काढण्याचा प्रयत्न करू नका.असे केल्याने गंभीर जखमा होऊ शकतात.
दिवसातून दोनदा किंवा जास्त चेहरा धुवू नका.चेहरा जास्त धुतल्याने त्वचेतील तैल ग्रंथी अधिक सक्रीय होतात आणि त्वचेतून अधिक तेल स्त्रवू लागते.