थकवा (Fatigue) येण्याचे कारण केवळ अशक्तपणा असेलच असे नाही.सततचा थकवा हे चुकीच्या जीवनशैलीपासून अनेक आजाराचे लक्षण असू शकते.जर तुम्हाला दिवसभर थकवा जाणवत असेल तर त्याच्याकडे दुर्लक्ष करू नका.याचा मुळात अर्थ असा होतो कि शारीरिक किंवा मानसिक पातळीवर काहीतरी बरोबर नाही.
थकव्याची कारणे (Reasons of Fatigue) –
- शारीरिक स्तरावर याची अनेक करणे असू शकतात जसे कि अनिमिया,थायरोईड,साखर आणि कोलेस्ट्रोलची वाढलेली पातळी.
- शरीरात लाल रक्तपेशींच्या कमतरतेमुळे अशक्तपणाची समस्या उद्भवते.ज्याचे मुख्य लक्षण म्हणजे थकवा.आजसुस्काती ल महिलांमध्ये हि समस्या अधिक आढळून येते.याच्या प्रतिबंधासाठी लोहयुक्त आहार फायदेशीर ठरतो.
- हायपोथायरोईड आनिमाधुमेह या अवस्थेत शरीरातील चयापचय क्रिया नित होत नाहीत ज्यामुळे पेशींना पुरेसे अन्न मिळत नाही.त्यमुळे शरीरातील ऊर्जा झपाट्याने संपते आणि तुम्ही लवकर थकून जाता.
- हे संक्रमणाचा परिणाम असलेल्या सौम्य तापामुळे देखील असू शकते.
- जास्त साखर किंवा शुद्ध कर्बोदके जसे कि तांदूळ,मैदा इत्यादी खाणे,दीर्घ अंतराने खाणे आणि योग्य प्रकारचे अन्न न खाणे यामुळे देखील माणसाला थकवा जाणवतो.
- मानसिक थकवा म्हणजे तुम्ही तणावग्रस्त आहात.
- नैराश्याच्या बाबतीत,एखाद्याला अत्यंत थकवा,डोकेदुस्खी आणि अशक्तपणा जाणवतो.आजकालच्या जीवनशैलीत नैराश्यामुळे थकवा येणे खूप सामान्य आहे.
- जर तुम्हाला दोन-तीन आठवडे सतत थकवा (Fatigue)जाणवत असेल तर मानसोपचार तज्ञांचा सल्ला घेणे योग्य ठरेल.
- जे लोक दिवसातून अनेक वेळा कॉफी चे सेवन करतात.कॅफिन असलेल्या गोष्टींचे जास्त सेवन केल्याने रक्तदाब आणि ह्र्दय गती वाढते,ज्यामुळे लवकर थकवा येतो.
- उन्हाळ्यात शरीरात पाण्याची कमतरता म्हणजेच डीहायड्रेशनमुळेही तुम्हाला लवकर थकवा येतो.त्यामुळे शरीरात पाण्याची कमतरता भासू देऊ नका.
- आजकाल कंपन्यांमध्ये नाईट शिफ्ट किंवा वेगवेगळ्या शिफ्टमध्ये काम करण्याचा ट्रेंड वाढला आहे.अनेक वेळा याचा शरीराच्या घड्याळावर विपरीत परिणाम होतो आणि सतत थकवा जाणवतो. हे टाळण्यासाठी दिवसभरात झोपण्याची ठराविक वेळ निश्चित करा जेणेकरून तुमच्या शरीराला त्याची सवय होईल आणि उठल्यानंतर तुम्हाल ताजेतवाने वाटेल.
- तुमच्या खाण्याच्या सवयी आणि जीवनशैलीकडे विशेष लक्ष देण्याची गरज आहे.प्रत्येक वेळी थकवा येण्याचे कारण शारीरिक समस्या असतेच असे नाही,तर कधी कधी थकव्याचे कारण मानसिकही असते.
थकव्याची लक्षणे (Symptoms of Fatigue) –
- अशक्त वाटणे.
- कोणत्याही कामात रस न वाटणे.
- नकारात्मक विचारात वाढ.
- कायम झोप येणे.
थकव्यावर काही आयुर्वेदिक उपचार (Remedies on Fatigue)-
पेपरमिंट तेलाचे काही थेंब टीश्यू पेपर वर किंवा रुमालावर टाकून नाकाजवळ ठेवा आणि दीर्घ श्वास घ्या.तुम्हाला एकदम ताजेतवाने वाटेल.जर तुमच्याकडे थोडा वेळ असेल तर बाथ टब मध्ये पेपरमिंट तेलाचे काही थेंब आणि रोझमेरी तेलाचे काही थेंब टाका आणि अंघोळ करा.तुम्हाला खूप आराम मिळेल.
नियमितपणे सकाळी आणि संध्याकाळी योगासने करा.विशेषतः पाठीवर झोपणे,पाय डोक्याच्या वर उचलणे आणि नंतर हळूहळू खाली करणे,गुडघ्याला नाक स्पर्श करणे.हे काही व्यायाम आहेत जे केल्याने तुम्हाला नेहमी फ्रेश वाटते.भ्रमरी योगाचेही फायदे आहेत.
सकाळी चांगला नाष्टा घ्या आणि दिवसभर हलके जेवण आणि संध्याकाळी आरोग्यदायी नाष्टा घ्या.दिवसातून दोनदा पूर्ण आणि जड जेवण खाण्यापेक्षा हे चांगले आहे.तुमच्या जेवणाचा आकार ३०० कॅलरीपर्यंत मर्यादित करून ते नित्यक्रम बनविण्याचा प्रयत्न करा.त्यामुळे तुमची रक्तातील साखरेचे प्रमाण नियंत्रणात राहील आणि तुम्हाला थकवा जाणवणार नाही.
तुमच्या आहारात नेहमी उच्च फायबरयुक्त पदार्थांचा समावेश करा.करण त्यात कॉंप्लेक्स कार्बोहायड्रेटचे प्रमाण जास्त असते.जसे कि संपूर्ण धान्य तांदूळ आणि संपूर्ण गव्हाचा ब्रेड,डाळी,दलिया आन भाज्यांचे सलाड .त्यामुळे रक्तातील साखरही नियंत्रणात राहते आणि थकवा येत नाही, जास्त चरबीयुक्त पदार्थ खाणे कमी करा.त्यामुळे लठ्ठपणा वाढतो आणि शरीराला नेहमी थकवा (Fatigue) जाणवतो.
दिवसातून एकदा पालक खाणे हा थकवा दूर करण्याचा सर्वात जुना घरगुती उपाय आहे.पोटाशियम सोबत आयर्न आणि व्हिटामिन बी ग्रुपची अनेक जीवनसत्वे पालकमध्ये आढळतात,ज्यामुळे शरीराला ऊर्जा आणि उत्साह येतो.
न सोललेल्या बटाट्याचे तूकडे कं आणि रात्रभर पाण्यात भिजत ठेवा.हा रस सकाळी प्या.यामध्ये भरपूर पोटाशियम असते ते शरीरातील मिनरल्सची कमतरता दूर करते.खनिजांचे सेवन केल्याने शरीरातील स्नायू सक्रीय राहत्तात आणि तुम्हाला सतत थकवा जाणवत नाही.
आरोग्यासाठी शांत झोप सर्वात महत्वाची आहे. मानसिक आणि शारीरिक थकवा येण्याचे सर्वात मोठे कारण म्हणजे झोप न लागणे.किमान एक चांगल्या आरोग्यासाठी माणसाने आठ तास झोपले पाहिजे.झोपेत कमतरता किंवा व्यत्यय आल्याने ध्यान आणि योगासने करा आणि नेहमी सकारात्मक विचार करा.योगामध्ये एक आसन आहे-शवासन,ते करून पहा.खूप फायदा होईल.
मानसिक थकवा (Mental Fatigue) दूर करण्यासाठी जीनसिंग,magnessium आणि जिंकगो देखील म्हणून घेतले जाऊ शकतात.
थकवा दूर करण्यासाठी १०प्रमुख पदार्थ (useful 10 Products in Fatigue) –
- केळ.
- ग्रीन टी.
- कस्टड सफरचंद.
- डाळ.
- दही.
- टरबूज.
- आक्रोड.
- लाल सिमला मिरची.
- हिरवे बिन्स.
- पालक.
थकव्यापासून बचावासाठी काही उपाययोजना (Relief from Fatigue) –
रात्री चांगली पूर्ण झोप घेणे हा थकवा दूर करण्याचा सर्वोत्तम मार्ग आहे.७-८ तासांची झोप घेणे सुनिश्चित करा जेणेकरून तुम्हाला पुढील दिवसांसाठी पुरेशी ऊर्जा मिळेल.
जेंव्हा तुम्हाला थकवा (Fatigue) जाणवेल तेव्हा १५-२० मिनिटे झोप घ्या.झोपेच्या कमतरतेमुळे वजन वाढते आणि थकवाही लवकर येतो.
जर तुम्हाला थकल्यासारखे वाटत असेल तर तुमचे हात पाय मोकळे सोडा,डोळे बंद करा आणि बेडवर झोपा.अशा स्थितीत स्न्यायुंचा ताण दूर करा.हसणे खरोखरच सर्वोत्तम उपाय आहे.जुन्या मित्रांना भेट.गम्मतीजंमती करा.तुमच्या आवडत्या लोकांसोबत वेळ घालवा.
तुम्हाला आवडणारे सासंगीत ऐका,त्यामुळे तणाव कमी होतो.
दिवसभर थोडे थोडे पाणी किंवा कोणतेही द्रव पदार्थ घ्या.पाणी शरीरातील हानिकारक घटक काढून टाकते आणि शारीरिक प्रणालीमध्ये नवीन ऊर्जा भरते.सरबत,फळांचा रस,ताक,नारळपाणी इत्यादी प्यावे.
दिवसभर ऊर्जा कायम राहण्यासाठी भरपूर हिरव्या भाज्या खा. तसेच फळे,नट्स,अंडी आणि हिरव्या भाज्या ,आणि मासे यांचा आहारात समावेश करा.
खूप कॉफी आणि चहा पिऊ नका,जरी तुम्हाला त्यांच्यापासून आराम मिळत असेल.हा केवळ तात्पुरता दिलासा आहे.
सक्रीय व्हा,आळशी होणे थांबवा
नियमितपणे व्यायाम करा.
सुस्ती (Lethargy)
शरीर खूप थकल्यासारखे वाटते,आणि खूप अशक्त वाटते.कधी कधी आळस इतका असतो कि झोप लागत राहते.या अवस्थेला आळस किंवा सुस्ती म्हणतात.तणावपूर्ण वातावरणामुळे किंवा पोषणाच्या कमतरतेमुळे शरीर कमजोर होऊ लागते.अनेक वेळा रात्री निट झोप झाली नाही तरी दुसऱ्या दिवशी थकवा जाणवतो.पण जास्त आळस हे देखील शरीरासाठी खूप हानिकारक आहे.काहीवेळा हा आळस मृत्यूचे कारणही ठरू शकते,कारण अतिआळसामुळे मेंदूच्या पेशीही सुस्त होऊ लागतात आणि हळूहळू काम करणे थांबवतात.संपूर्ण शरीरातील नैसर्गिक प्रक्रिया मंदावतात.ज्यामुळे अनेक समस्या उदभवू शकतात.अशा स्थितीत शरीर सक्रीय ठेवणे अत्यंत आवशयक आहे.
सुस्ती देखील खालील रोगांचे कारण असू शकते (आळसाचे परिणाम)-
ह्र्दयविकार- कोणत्याही व्यक्तीला ह्रदयविकार आहे किंवा ह्रदयविकाराचा झटका आला आहे,असे डॉक्टर सांगतात.सुमारे ७० टक्के प्रकरणामध्ये अशा व्यक्तींना काही आठवडे अगोदरच सुस्ती जाणवू लागते.हि लक्षणे पुरुषांपेक्षा स्त्रियांमध्ये जास्त दिसून येतात.
यकृत समस्या- जर एखाद्याला सतत सुस्ती वाटत असेल तर यकृतावर परिणाम होऊ शकतो.रक्त संक्रमण किंवा कोणत्याही औषधामध्ये व्यसन असल्यास हिपाटीटीस सी होण्याची शक्यता असते.सौम्य ताप,भूक न लागणे आणि अंगदुखी हि त्याची काही लक्षणे असू शकतात.
अशक्तपणा -शरीरात लोहाची कमतरता हे देखील सुस्तीचे कारण असू शकते,विशेषतः महिलांमध्ये मासिक पाळी,गर्भधारणा आणि आहारानंतर स्त्रियामध्ये लोहाची कमतरता असते,ज्यामुळे रंग फिकट होऊ लागतो,चिडचिड होऊ लागते,आणि आळशीपणा वाढतो.
थायरोईड- कधीकधी थायरोईडशी संबंधित समस्या देखील आळशीपणाचे लक्षण असू शकतात.विशेषतः मध्यमवयीन लोकांमध्ये.थायरोईड ग्रंथी T ३ आणि T ४ सारखे संप्रेरक तयार करते,परंतु मध्यम वयात हि प्रक्रिया मंदावते.
सुस्त होण्याची कारणे – (reasons of Lethargy)
- अशक्तपणा.
- खूप तणावग्रस्त असणे.
- झोपेची कमतरता.
- शरीरात जीवनसत्वाची कमतरता.
- शरीरातील रक्ताची कमतरता.
सुस्त होण्याची लक्षणे – (Symptoms of Lethargy)
- एकटेपणाची आवड.
- अशक्तपणा जाणवणे.
- कोणत्याही कामात रस न वाटणे.
- अगदी छोटी कामे करतानाही चिडचिड.
- नेहमी झोप आणि आळशी वाटणे.
- नेहमी पडून राहिल्यासारखे वाटणे.
- मनात नेहमी नकारात्मक विचार येणे.
सुस्तीवर आयुर्वेदिक उपचार- (Remedies on Lethargy)
ग्रीन टी – थकवा दूर करण्यासाठी एक कप ग्रीन टी पिणे अत्यंत प्रभावी आहे.ग्रीन टी नियमित प्यायल्याने वजनही नियंत्रणात राहते.स्नायूंच्या दुखण्यावर ग्रीन टी खूप फायदेशीर आहे.
आल्याचा चहा – आल्याचा चहा नैसर्गिक वेदनाशामक म्हणून काम करतो.त्यामुळे व्यक्तीला ताजेतवाने वाटते.आले तुळशीच्या काढ्यात मिसळून प्यावे.
भोपळ्याच्या बिया- भोपळ्याच्या बियांमध्ये magnesium असते,जे आळस आणि थकवा यांच्याशी लढण्यास मदत करते. अर्धा तासभर व्यायाम केल्याने थकवा जाणवत असेल तर याच अर्थ तुमच्यात कमतरता आहे.व्यायामादरम्यान शरीरात oxygen च्या निर्मित्तीसाठी magnesium आवश्यक आहे.त्याच्या कमतरतेमुळे थकवा येतो.
आक्रोड- आक्रोड मध्ये ओमेगा-३ आढळते.यामुळे केवळ थकवा आणि आळशीपणापासून आराम मिळत नाही तर ते नैराश्यापासून बचाव देखील करते. त्यामुळे आक्रोड खाल्याने झोपेची समस्या दूर होईल.
संपूर्ण धान्य- धान्यामध्ये फायबर भरपूर प्रमाणत असते त्यामुळे आळस आणि थकवा दूर करण्यासाठी ते उपयुक्त ठरते.धान्यामध्ये जटील कर्बोदके असतात.थकवा दूर करण्यासाठी ते उपयुक्त ठरतात.
दही- पाचन्संस्थेसाठी दही चांगले असते दह्यामध्ये चांगले bacteria असतात.रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत ठेवतात. ४ आठवडे दिवसातून दोनदा दही खाल्यास शारीरिक आणि मानसिक आरोग्याबरोबरच प्रतिकारशक्ती वाढते.आणि थकवा कमी होतो.
बचावासाठी उपाययोजना – (Relief from Lethargy)
- दररोज योग व्यायाम करा.
- सकाळच्या ताज्या हवेत फेरफटका मारा.
- तणावमुक्त राहण्याचा प्रयत्न करा.
- अन्नातील जीवनसत्वांचे प्रमाण वाढवा.
- किमान ८ तासांची झोप घ्या.
- आवळा देखील शरीराला ऊर्जा देतो.
- कमी आवाजात हलके संगीत ऐका.
- सुगंधी तेलाने मसाज करा.
- संतुलित आणि पौष्टिक आहार घ्या.ज्यामध्ये कडधान्ये,दही,हिरव्या भाज्या,हंगामी फळे यांचा समावेश आहे.
- तुमच्या बोटांच्या टोकांनी चेहऱ्याला मसाज करा असे केल्याने रक्ताभिसरण होते आणी सक्रीय वाटते.
https://fityourself.in/1-mosquito-disease-डासांपासून-होणारे-आजा